Kudengenyeka kwenyika kwakazunguza pakati peIberian Peninsula nhasi zvinogona kutiita kuti tifunge kuti chii chaizvo uye kuti chiitiko ichi chemamiriro ekunze chinoitika sei kuti nguva zhinji anga ari protagonist wenhau.
Pinda muziso rekudengenyeka kwenyika neni kuti udzidze zvakawanda nezvazvo.
Chii?
Kudengenyeka kwepasi chiitiko che geological chinokonzereswa ne kuzunza kwekukwira kwepasi nekuda kwekukweshera kwema tectonic mahwendefa. Iwe uri mahwendefa, kunyange zvazvo asingaoneki, vanoumba pamusoro penyika yedu uye kufamba kwavo kunogona kuunza kusunungurwa kwesimba rinozviratidza sekudengenyeka kwenyika. Goko rePasi rinoumbwa nemapuleti akati wandei anoyangarara pamusoro pemagma, uye panopindirana mahwendefa aya anogona kugadzira zvese kubva kumakomo kusvika pakukanganisa. Iyo San Andreas Fault muNorth America muenzaniso wakakurumbira apo kufamba kweplate kwakakonzera kumwe kudengenyeka kwenyika kunoparadza zvakanyanya.
Idzi nzvimbo dzinowanzorekodha yakanyanya kusimba, kunyange kusvika kuve nehukuru hwe7.2 pachikero cheRichter. Tichitaura nezvezvikero, ngatitarisei zvakadzama kuti kudengenyeka kunoyerwa sei uye kukosha kwayo kuyerwa kwezviitiko izvi.
Kudengenyeka kwenyika kunoyerwa sei?
Chikero chinonyanya kuzivikanwa chekuyera ukuru hwekudengenyeka kwenyika ndeche Richter scale, rakagadzirwa nenyanzvi yokuAmerica yokuongorora kudengenyeka kwenyika Charles F. Richter muna 1935. Ichi chikero chinoyera ukuru hwechiitiko chacho asi hachipi mashoko pamusoro pokukuvadza kwakakonzerwa. Kuti uite izvi, nyanzvi dzinoshandisa zvakare Mercalli chiyero, iyo inoongorora mhedzisiro yekudengenyeka kwepasi pane zvakatipoteredza, uye seismological scale panguva ino, iyo inofunga nezvezvinhu zvakadai sekuoma kwedombo uye chinhambwe charakafamba.
Pamepu ino Iwe unogona kuona kusimba uko kudengenyeka kwenyika kunogona kuve nako kana ikabata ivhu reSpain maererano neRichter scale. Zvikamu izvi ndezvi:
- Kusimba kwe3 kana zvishoma: Haiwanzo kunzwika uye haikonzeri kukuvara kunooneka.
- Kusimba kubva pa3 kusvika ku6: Zvinoonekwa, zvinogona kukonzera kukuvara kudiki.
- Kusimba kubva pa6 kusvika ku7: Inogona kukonzera kukanganisa kwakanyanya kumaguta ese.
- Kusimba kubva pa7 kusvika ku8Kukuvara kwakakosha, kungangoparadza nzvimbo inopfuura 150 km.
Kudengenyeka kwepasi kunosvika kana kudarika madhigirii masere pachikero cheRichter kunogona kukonzera kurasikirwa kukuru kwezvinhu munzvimbo huru. Zvisinei, hapana chinyorwa chekudengenyeka kwenyika kwehukuru hwakadaro kwave kwakanyorwa muSpain.
Chikero cheRichter nezvimwe zvikero
Sezvatakambotaura, the Richter scale inoyera ukuru hwekudengenyeka kwenyika zvichienderana nekukura kwemafungu ekudengenyeka kwenyika. Kuwedzera kwega kwega pachiyero ichi kunoreva kuwedzera kweanenge 32 nguva simba rakabudiswa. Nokudaro, kudengenyeka kwepasi kwe7 magnitude kunenge kuine simba rakapetwa ka32 pane kudengenyeka kwenyika kukuru kwe6.
Somuenzaniso, i Mercalli chiyero Inopa ongororo yekuzvimiririra yekudengenyeka kwenyika, yakagadziridzwa munhamba dzechiRoma kubva I kusvika XII, zvichienderana nezvinoonekwa mhedzisiro pahuwandu uye zvimiro. Nyaya ino inokurukura manzwiro akaita kudengenyeka kwenyika munzvimbo dzakasiyana-siyana, kukuvadza kwazvakaita, uye zvakaitwa nevanhu. Ongororo iyi inogona kusiyana zvakanyanya zvichienderana nekuve pedyo neiyo epicenter uye mamiriro enzvimbo. Kuti uwane rumwe ruzivo nezvenyaya iyi, unogona kutarisa chinyorwa pane seismogram.
Kudengenyeka kwenyika kunorongwa sei?
Kudengenyeka kwepasi kunorongwa maererano nezviyero zvakasiyana:
- Zvisingasviki 3.5: Michina inonyoresa, asi vanhu havazvione.
- Pakati pa3.5 na5.4: Zvinoonekwa asi zvinowanzokonzera kukuvara kudiki.
- Pakati pa5.5 na6.0: Vanogona kukonzera kukuvadzwa kushoma kwezvivakwa.
- Pakati pa6.1 na6.9: Izvo zvine njodzi munzvimbo dzine vanhu vakawanda uye zvinogona kukonzera kukanganisa kwakanyanya.
- Pakati pa7.0 na7.9: Kunonzi kudengenyeka kwenyika kukuru kunogona kukonzera kukanganisa kwakanyanya munzvimbo dzakakura.
- 8 kana kupfuura: Kudengenyeka kukuru kunokonzera kuparadza zvachose munharaunda dziri pedyo.
Kune rumwe rutivi, chiyero che Moment Makuru (Mw) yave kuwanda mumakumi emakore achangopfuura sezvo tekinoroji yekuyera yafambira mberi. Iyi nzira inobva pane simba rakasunungurwa panguva yekudengenyeka kwenyika uye rinotarisa zvakasiyana-siyana zvakadai sekukanganisa kwepamusoro uye kuwanda kwekutama. Kuwedzera kwenhamba imwe chete muhukuru pachikero ichi kunoratidza kuti simba raburitswa rakakura zvakapetwa ka32 pane rekudengenyeka kwepasi. Izvi zvinoreva kuti kudengenyeka kwenyika kukuru 6 kunoburitsa simba rakapetwa ka32 pane kudengenyeka kwenyika kukuru 5, zvichingodaro.
Zvii zvinoshandiswa kuyera kudengenyeka kwenyika?
Zviridzwa zvinonyanya kushandiswa kuyera seismic mafambiro ndeaya: seismographs. Midziyo iyi inoona kuzunguzika kwePasi uye inogadzira chinyorwa chinooneka chinonzi seismogram. Seismographs dzakashanduka nekufamba kwenguva, uye dzazvino uno dzinokwanisa kurekodha kudengenyeka kwepasi munguva chaiyo, ichipa ruzivo rwakakosha kune yambiro yekutanga.
Yakajairika seismograph ine sensor inofamba kana pakaitika kudengenyeka. Sensor iyi yakabatana neyekurekodha system inodhirodha mafambiro epasi, ichibvumira masayendisiti kuongorora simba, nguva, uye zvimwe zvinhu zvekudengenyeka kwenyika. The nemazvo uye nzvimbo ye seismographs zvakare zvinhu zvakakosha zvinopesvedzera kunaka kweiyo data chaiyo yakawanikwa. Zvakare, zvakakosha kuti unzwisise Geological context umo zviitiko izvi zvinoitika.
Sei zvakakosha kuyera kudengenyeka kwenyika?
Kunzwisisa kuti kudengenyeka kunoyerwa sei kunokosha nokuda kwezvikonzero zvakawanda. Kutanga, zvinobatsira kuongorora njodzi munzvimbo dzine kudengenyeka kwenyika, kubvumira nharaunda kuronga nekugadzirira njodzi dzinogona kuitika. Kuyera chaiko kunobvumira mainjiniya kugadzira zvivakwa nezvivakwa zvinoramba kudengenyeka kwenyika, kuchengetedza hupenyu hwevanhu uye kuderedza kukuvadzwa kwezvinhu.
Uyezve, kuongorora kudengenyeka kwenyika uye kuyerwa kunoita kuti pave negadziriro dzenyevero dzekukurumidza dzinogona kupa masekonzi anokosha kana maminetsi eyambiro kuvanhu mafungu ekudengenyeka asati asvika kwavanenge vari. Masekonzi aya anogona kuita musiyano pakati pehupenyu nerufu.
Kududzira data yekudengenyeka kunosanganisira kwete chete kuyera ukuru hwekudengenyeka kwenyika, asiwo kuongorora maitiro uye maitiro nekufamba kwenguva. Izvi zvinogona kupa ruzivo nezve seismic chiitiko mune mamwe matunhu uye kubatsira kufanotaura mafambiro emangwana. Dzvanya pane iyi link kuti udzidze zvakawanda nezve kudengenyeka kwenyika kune zvimwe zviitiko zvechisikigo zvakaita sekuputika kwegomo rinoputika muchinyorwa che hukama pakati pekudengenyeka kwenyika uye kuputika kwemakomo.
Kudzidzwa kwekudengenyeka kwenyika uye kuyerwa kwadzo chirango chakaoma chinosanganisa geology, engineering, uye tekinoroji. Sezvo tekinoroji yekuyera inofambira mberi, ndizvo zvinoitawo kunzwisisa kwedu uye kugona kuchengetedza nzanga kubva kunjodzi dzekudengenyeka kwenyika.
