La biogeography Icho chirango chesainzi chinotibvumira kunzwisisa kugoverwa kwehupenyu panyika yedu. Muchidimbu, musanganiswa webiology uye geography, uko kuwirirana pakati pezvisikwa zvipenyu nenharaunda yazvinokura kunoongororwa. Vanhu vazhinji havazivi zvakanaka maitiro uye chinhu chekudzidza biogeography.
Nechikonzero ichi, isu tinotsaurira chinyorwa ichi kukuudza zvese zvaunoda kuziva nezve biogeography, maitiro ayo, zvinangwa, uye kukosha.
Chii chinonzi biogeography
Kana tikatarisa Panyika, tinoona kuti marudzi akasiyana haana kugovaniswa zvakaenzana. Mukupesana, tinogona kuwana mhatsa huru yezvipenyu zvakaiswa munzvimbo dzakasiyana, imwe neimwe iine hunhu hwakasiyana. biogeography inotsvaga kunzwisisa maitiro uye maitiro anotsanangura kusiyana uku.
Kuti aite izvi, anoshandisa zvishandiso zvakasiyana uye nzira. Kune rumwe rutivi, vanoongorora nhoroondo yekushanduka-shanduka kwemarudzi, vachiongorora kuti dzakabuda sei uye dzakapararira sei nekufamba kwenguva. Vanoongororawo mamiriro ekunze uye mamiriro ekunze anokonzera kupararira kwezvinhu zvipenyu, zvakadai setembiricha, mafungu egungwa, kana kuti urefu. Uyezve, funga nezve ecology maitiro uye kudyidzana pakati pezvipenyu, sezvo izvi zvichigonawo kupesvedzera kuparadzirwa kwayo.
Ichi chirango chine mabasa akakosha mukuchengetedza zvisikwa uye mukunzwisisa mhedzisiro yekushanduka kwemamiriro ekunze. Tichishandisa biogeography, tinogona kuona nzvimbo dzemhando dzakasiyana-siyana dzinoda kuchengetedzwa, pamwe nekunzwisisa kuti shanduko yemamiriro ekunze inogona kukanganisa sei kugoverwa kwemarudzi. Kuti uwane rumwe ruzivo nezvekugovaniswa kwemarudzi, unogona kubvunza chinyorwa pamusoro mapazi efizikisi.
Nhoroondo uye zvinangwa zvekudzidza
Chirango chakakura kubva mubasa revasiki vezvisikwa muzana remakore rechiXNUMX, vakatanga kunyora kugoverwa kwemarudzi uye kufungidzira pamusoro pezvinhu zvinogona kutsanangura maitiro aya.
Munda wakatanga chaizvo muzana ramakore rechi XNUMX, apo dzidziso yaDarwin yemhindumupindu nesarudzo yakasikwa yakapa nzira yekutsanangura kuti mhuka dzinopararira sei kubva kunzvimbo dzadzo dzekugara uye kutora nzvimbo itsva.
Kubva ipapo, nyanzvi dzezvemamiriro ekunze dzakaramba dzichiwana nzira dzakawanda idzo zvirimwa nemhuka zvinoparadzirwa nadzo munyika yose. Vakagadzirawo dzidziso dzakawanda dzekutsanangura maitiro aya. Imwe nzira huru yekutsvagisa yakanangana neplate tectonics, chidzidzo chesainzi chekufamba uye kupindirana kwemahwendefa ekondinendi.
Biogeography chidzidzo chekuti zvirimwa nemhuka zvinogoverwa sei paNyika. Inotarisa pakugoverwa kwezvino kwezvisikwa uye kugoverwa kwezvakaitika kare. Biogeographers vanoshandisa nzira dzakasiyana siyana dzekudzidza maitiro ekugovera, kusanganisira basa remumunda, kuunganidzwa kwemuseum, uye kuenzanisira komputa.
Pane zvikonzero zvakawanda nei zvipenyu zvichiwanikwa mune dzimwe nzvimbo kwete kune dzimwe. Semuenzaniso, mamwe marudzi anogona kurarama mune mamwe mamiriro ekunze kana nzvimbo dzekugara. Vamwe vanogona kuganhurirwa nekukwanisa kupararira kumatunhu matsva. Zvakare, makwikwi kubva kune mamwe marudzi anogona kukanganisa panowanikwa imwe mhando.
Nekunzwisisa zvinhu zvinokanganisa maitiro ekugovera, biogeographers vanogona kufanotaura kuti kuchinja kwemunguva yemberi, kwakadai sekuchinja kwemamiriro ekunze, kuchakanganisa sei kuparadzirwa kwezvirimwa nemhuka. Ruzivo urwu rwakakosha pakuedza kuchengetedza kwakanangana nekudzivirira mhuka dzine njodzi.
mapazi ebiogeography
Iyi sayenzi inovhara maitiro e geophysical ayo anopesvedzera panogara zvinhu zvipenyu, pamwe chete nezvakaitika kare izvo zvakakonzera kugovaniswa kwehupenyu hwazvino. Biogeography ine matavi maviri makuru: ecological biogeography uye nhoroondo biogeography.
- ecological biogeography inotarisa pakunzwisisa kuti sei zvipenyu zvichiwanikwa mune dzimwe nzvimbo kwete kune dzimwe. Iri bazi rekutsvagisa rinotarisa kushivirira kwezvipenyu kumamiriro ekunze akasiyana, izvo zvavanoda zvekushandisa, uye kudyidzana kwavo nemamwe marudzi.
- nhoroondo biogeography, kune rumwe rutivi, inodzidza kuti zvipenyu zvakagoverwa sei munzvimbo dzazvo dzazvino. Iri bazi rinoongorora zvinhu zvakaita seplate tectonics, continental drift, uye shanduko yemamiriro ekunze apfuura.
Kukosha kweBiogeography
Ichi chirango chakakosha pakunzwisisa kusiyana kwehupenyu hwePasi uye kuti kusiyana kwakamuka sei. biogeographers vanonzvera kugoverwa kwazvino uno kwezvisikwa zvipenyu, pamwe chete nokuparadzirwa kwazvo kwenhau. Izvi zvinotibvumira kuti tinzwisise maitiro ezvipenyu zvakasiyana-siyana uye kuti kuchinja kwezvakatipoteredza kwakagadzirisa sei maitiro iwayo. Nekunzwisisa biogeography, tinokwanisa kudzivirira zvirinani nekugadzirisa zvipenyu zvepasi.
ebetsero sainzi
Pamusoro pebiology uye geography, biogeography inotsigirwa nesainzi dzakasiyana-siyana dzinobatsira dzinowedzera kunzwisisa kwedu kwemaitiro uye maitiro ane chekuita nekugoverwa kwehupenyu paPasi. Aya dzidziso dzinopindirana dzinotibatsira kuongorora zvimwe zvinhu uye kuongorora munzvimbo dzine hukama dzeruzivo.
Imwe yeakakosha anobatsira sainzi yebiogeography ndeye paleontology. Ichi chirango chine basa rekudzidza zvisaririra uye zvisaririra zvezvipenyu zvairarama munguva dzakapfuura. Paleontology inotipa ruzivo rwakakosha pamusoro pekushanduka kwezvipenyu uye kuti zvakashanduka sei nekufamba kwenguva. Zvinyorwa zvezvicherwa zvakaita semahwindo emunguva yakapfuura, zvichitibvumira kuti tigadzirise nhoroondo yehupenyu paPasi uye tinzwisise kuti zvipenyu zvakaparadzirwa sei kwemamiriyoni emakore.
Imwe sainzi yakakosha yebetsero ndeye climatology. Mamiriro ekunze anoita basa rakakosha mukugovaniswa kwezvinhu zvipenyu, sezvo zvipenyu zvakasiyana-siyana zvichinyatsoenderana nemamiriro ekunze ayo anogona kurarama. Climatology inotibatsira kunzwisisa mafambiro emamiriro ekunze, kusiyanisa nekufamba kwenguva, uye kuti inopesvedzera sei kugoverwa kwezvakasiyana-siyana. Izvi zvinonyanya kukosha maererano nekushanduka kwemamiriro ekunze, sezvo zvichitibvumira kuona kuti nzvimbo dzakakodzera kune mamwe marudzi dzingashanduka sei uye kuti izvi zvingakanganisa sei zvisikwa.
The ecology imwe sainzi yakabatana zvikuru. Ecology inoongorora kudyidzana pakati pezvipenyu nenharaunda yazvo, uye kuti maitiro aya anokanganisa sei kugoverwa uye kuwanda kwezvipenyu. Nekunzwisisa mamiriro ezvakatipoteredza anoona kuvepo kwemarudzi akasiyana munzvimbo yakapihwa, tinogona kutsanangura nekufanotaura kugoverwa kwavo.
Magene inoitawo basa rinokosha. Population genetics inotibatsira kunzwisisa maitiro ekutama, kuzviparadzanisa nevamwe, uye kuchinjika kwezvipenyu kunzvimbo dzakasiyana. Ongororo yemajini mamakisi inotibvumira kuvakazve hukama hwekushanduka-shanduka pakati pehuwandu uye kuona kuyerera kwemajini pakati pavo, izvo zvakakosha kuti tinzwisise kuti mhuka dzinopararira sei uye dzinogoverwa munzvimbo.
Ndinovimba kuti neruzivo urwu unogona kudzidza zvakawanda nezve biogeography, zvinangwa zvayo uye maitiro ayo.