Nhasi tava kuzotaura nezve temu cosmogony. Inoreva ngano dzakasiyana dzinotsanangura mavambo ehupenyu munyika. Izwi rekuti cosmogony, maererano neduramazwi, rinogona kureva dzidziso yesainzi inotarisa pakuzvarwa nekushanduka kwechisiko. Nekudaro, iko kushandiswa kwakanyanya kunopihwa kuseta nhevedzano yenyaya dzengano nezvazvo.
Muchikamu chino tiri kuzokuudza zvese zvaunoda kuti uzive nezve cosmogony uye izvo zvinotaurwa nezve mabviro epasi.
Chii chinonzi cosmogony
Tinoziva kuti mavambo echisiko chose akaoma kunzwisisa uye haagoni kuzivikanwa ne1000% chokwadi. Kune dzidziso dzakawanda, iyo inonyanya kukanganiswa ndeye big bang. Kunyanya kushandiswa kwecosmogony kuri munyaya dzengano pamusoro pekushanduka-shanduka uye kuzvarwa kwepasirese. Mukati mayo, ngano nengano zvinoumba ngano umo vanamwari vanopindirana muhondo dzakasiyana-siyana uye vanotamburira kuti vape chisiko chapose pose. Rudzi urwu rwerondedzero rwave rwuripo mungano dzeSumerian neEgypt.. Izvi zvakaita kuti zvive zvakakosha kunhoroondo uye zvakapfuura nemutsika dzakawanda.
Kune akati wandei marudzi ecosmogonies uye akagadzirwa nemhando dzakawanda dzetsika munhoroondo yese. Kazhinji, chimwe nechimwe chazvo chine mavambo akafanana echisiko chapose pose uye iri nyongano, inova chinhu chakatanhamara munyaya dzakawanda. Mukati menyonganyonga mune zvinhu zvakaunganidzwa pamwechete uye kurayira kutenda kupindira kwemasimba makuru kana vamwari. Ramba uchifunga kuti yakawanda cosmogony haina kutarisisa sainzi zvachose. Naizvozvo, ivo havafanirwe kuve vachivhiringidzwa neastronomy.
Iwo akateedzana nyaya uye ngano ngano dzinoreva dzidziso yecinephilia chiito chechisiko kuburikidza nehondo uye ngano idzo idzo mwari dzakatarisana dzichikonzera kugadzirwa kwechisiko nepasi rose.
Mhando huru
Chekutanga pane zvese kuziva izvo cosmogony zvidzidzo. Zvinogona kutaurwa kuti chinangwa ndechekudzidza mavambo uye shanduko yemakwara enzou uye masumbu enyeredzi kuti vaone zera rechisiko. Nekudaro, kune izvi, zvinovimba neseti ye ngano, uzivi, zvechitendero uye nesainzi dzidziso pamabviro echisiko chapose pose, sezvinotaurwa mune zvimwe zvidzidzo pamusoro pecosmogonies mutsika dzakasiyana-siyana. Anoedza kudzika dzimwe dzidziso dzake pasainzi, asi kana zvasvika pakudzimisa pangano, ane zvishoma zvaanotenda.
Izwi rekuti cosmogony rinosimbisa kunzwisiswa kwedzidziso yekutanga kwenyika, iyo, maererano neruzivo rwakagamuchirwa ikozvino uye dzidziso, yakabatana zvakanyanya neiyo Big Bang theory. Uye cosmology inodzidzawo chimiro chezvino che cosmos.
Ngatione kuti ndeapi makuru maitiro e cosmogony:
- Iine nhamba huru yengano dzinopesana. Idzi ngano dzinochinjwa pamusoro pebudiriro uye nhasi hadzisisina kufanana nezvavaimbove.
- Ivo vane zvakawanda zvekutenda mashura uye kufanana chevanhu vengano uye voumwari vane mavambo echisiko chapose pose. The ngano uye nyaya dzakabatana necosmogony zvakakosha kuti tinzwisise kudyidzana uku.
- Yaive nekutambirwa kwakanaka kwazvo mukati meEjipitori uye ivo vaishandiswa zvakanyanya kunzwisisa uye kuratidza huwandu hwesimba rekusika iro vanamwari vaive naro.
- Kubudikidza ne cosmogony tinokundikana kudzokera kune imwe nguva yepreexistence kana yemhirizhonga yekutanga iyo nyika yaive isati yaumbwa.
- Inoedza kuwana nzira yokusimbisa nayo chinhu chaichoicho kupfurikidza nenzwisiso yechisiko chapose pose, muchadenga, uye mavambo avamwari. Zvinofanira kurangarirwa kuti anoedza kutsanangura chinhu chiri chose kupfurikidza nokududza vamwari vakavhenganiswa navanhu uye zvinhu zvomusikirwo zvinoriumba.
- Zvese zvitendero zvine cosmogony iyo inogona kuzivikanwa neyakagadzirwa nzira yekusika kana kubuda.
- Izwi iro pacharo rinotarisa pakudzidza kwekuzvarwa kwenyika.
- Hwekutanga hupfumi hwevanhu hwaivepo hwaive ne cosmogony iyo yaitsvaga kutsanangura zvepasi nepasi zviitiko kuburikidza nengano. Kubva kubazi iri re "sainzi" kunouya huwandu hwakawanda hwenhema nezvekwakatangira uye zvikonzero zvezviitiko zvakasiyana siyana zvepanyama.
Cosmogony muchiGiriki nechiChinese tsika
Isu tinoziva kuti chitendero chimwe nechimwe chine mhando ye cosmogony. Panyaya yetsika dzechiGiriki, raive rakaumbwa neboka renhau dzaive nenhamba zhinji yekutenda uye ngano dzebudiriro yechiHellenic maererano nekwakatangira zvinhu zvese uye munhu. Kuonekwa kweTheogony ye Hesiod ndiye ainyanya kukurudzira kurudziro iyi pamwe nenhetembo dzeIliad neOdyssey. KuvaGiriki, mavambo enyika akanga ari nyongano huru mukati menzvimbo umo pasi, pasi penyika nemavambo zvakatangira. Nyika yakanga iri nzvimbo yaigara vanamwari, nyika yepasi yakanga iri pasi penyika, uye musimboti ndiwo wakakurudzira kudyidzana pakati pezvikamu zvakasiyana zvezvinhu.
Kubva munyonganyonga yose inomuka usiku nerima. Apo zvose zvakabatanidzwa pamwechete, chiedza nemasikati zvakasikwa. Aya ndiwo maitiro avanoedza kuudza kusikwa kwenyika kuburikidza nengano.
Kune rimwe divi, isu tine cosmogony yeChinese tsika. Kubata pamuviri kwakaitwa kuChina kwakafumura dzidziso yaKai t'ien, yaive chinyorwa chakanyorwa kutenderera muzana ramakore rechina BC. Dzidziso iyi yakavimbisa kuti pasi nedenga zvakanga zvakati sandara uye zvose zvakaparadzana nechinhambwe che80.000 XNUMX li (li imwe yakaenzana nehafu yekiromita). Uyezve, dzidziso iyi yaiti zuva rakanga riine dhayamita ye 1.250 li uye yaifamba yakatenderera mudenga.
Isu zvakare tine yechiKristu cosmogony matiri tine mavambo epasi munaGenesi, riri iro bhuku rekutanga reBhaibheri. Heano maitiro Mwari Jehovha akatanga kusika nyika pakutanga. Kusika chiitiko chinoitika nekuparadzaniswa kwepasi kubva kumatenga, pasi kubva mumvura, uye nechiedza kubva murima. Izvi zvinoreva kuti nyika inogadzirwa nekuparadzanisa izvo zvinhu kutanga kubva kunyonganiso yepamberi.
Ndinovimba kuti neruzivo urwu unogona kudzidza zvakawanda nezve cosmogony uye nezvidzidzo zvayo.