Isu tese tinoziva, kana kubva pakuverenga nhau, kuzviona panhau kana kusangana nazvo, izvo kudengenyeka kwenyika Vanokwanisa kuparadza migwagwa, zvivakwa uye marudzi ese ezvivakwa. Asi ivo vanogona zvakare kugadzirisa mamiriro… kana kunyange nyika pachayo.
Uye ndizvo izvo ongororo ichangoburwa inoratidza izvozvo kudengenyeka kwenyika kunoshandura zvinhu zvakasununguka zveguruva repasi. Zvinoshamisa, handizvo here?
Pasi pevhu
Asi kutanga, ngatione kuti chii chakaita pasi.
La Pasi pevhu Iro idombo rekunze repasi. Chokwadi zvakanaka kwazvo, anenge makiromita mashanu pasi pegungwa, uye anosvika 5 km mukobvu munzvimbo dzine makomo. Iyo goko sezvatinoiziva nhasi ndeye 1700-1900 mamiriyoni emakore. Musiyano unoitwa pakati pegungwa, iro rinofukidza 78% yepasi pePasi, nekondinendi. Kuti udzidze zvakawanda nezvenyaya iyi, unogona kubvunza iyo oceanic crust and the kondinendi yakakura.
Kudengenyeka kwenyika kunoumbika sei
Sezvatinoziva, pasi, geologically tichitaura, inoita senge puzzle nekuda kwekusiyana tectonic plates (inonziwo lithospheric plates) iripo. Kana kunetsana kwakanyanya kunomuka pakati pavo. inosunungurwa, zvichikonzera kudedera.
Kudengenyeka kwenyika kunogona sei kugadzirisa zvinhu zvakasununguka zveganda?
Kudengenyeka kwepasi kunogona kukonzeresa vamwe makiromita akati kuti kure, asi ikozvino boka rinotungamirwa Andrew Delorey, kubva kuUS National Laboratory kuLos Alamos, uye Kevin Chao, kubva kuMassachusetts Institute of Technology (MIT) muCambridge, U.S.A., vakawana kuti kana dzvinyiriro ikaparira zvikanganiso zviviri kufamba, simba rinoburitswa muchimiro chemasaisai ekudengenyeka.
Aya mafungu, kana achipfuura kune imwe nzvimbo yekukanganisa, gadzirisa iyo elasticity iyo inobvumidza iyo crust kuti itsungirire kunetseka. Saka, mamiriro ekumanikidzwa kwesimba anochinjawo, izvo zvinogona kupedzisira zvakonzera kudengenyeka kwenyika kutsva. Kana iwe uchida kuziva zvakawanda nezvekuti izvi zviitiko zvakabatanidzwa sei, unogona kuverenga nezve kudengenyeka kwenyika uye tsunami.
Pasi ipuraneti ine simba zvakanyanya kupfuura zvaunogona kufunga pakutanga.
Elastic zvimiro zvePasi
The elasticity of the Earth's crust inokosha pakunzwisisa kuti sei kudengenyeka kwenyika kuchiitika uye kuti kunobata sei pasi pePasi. Apo iyo matombo Ivo vari pasi pekunetseka, deform uye kuchengetedza simba. Iri simba rinosunungurwa kamwe kamwe apo mhirizhonga inodarika elastic limit yezvinyorwa, zvichikonzera kufamba kamwe kamwe kana kuputsika.
Iyi nzira inogona kuoneswa kuburikidza ne elastic rebound modhi yakarongedzwa na Harry Fielding Reid. Zvinoenderana neiyo modhi, sezvo tectonic mahwendefa anofamba, anoremara nekuda kwekukweshana. Kana mhirizhonga yakaunganidzwa yakakwana kukunda simba rematombo, kamwe-kamwe kutsvedza kunoitika uye simba rakachengetwa rinoburitswa nenzira yemafungu e seismic.
Mukutaura, seismic mafungu anogona kuiswa mumhando nhatu huru:
- P masaisai (Chekutanga): Aya mafungu ekumanikidza uye akareba anofamba nekukurumidza kupfuura chero imwe seismic wave.
- S waves (Chechipiri): Aya ndiwo masaisai anochinjika anogona kungofamba nepakati pezvakaoma uye anononoka kupfuura mafungu eP.
- Mafungu epamusoro: Aya ndiwo anononoka uye anoparadza zvakanyanya, sezvaanopararira pamusoro pePasi.
La kukurumidza kuparadzira Hukuru hwemafungu aya hunoenderana nezvinhu zvemukati, senge density uye elasticity. Naizvozvo, kudzidza kwemafungu ekudengenyeka hakungotibatsiri kunzwisisa kudengenyeka kwenyika, asiwo kuwana ruzivo pachimiro chemukati chepasi. Kuti uwane rumwe ruzivo nezve seismicity, ona chinyorwa pa seismicity.
Kutsvakurudza kuchangobva kuitika pamusoro pekudengenyeka kwenyika
Ongororo ichangoburwa yakaratidza kuti kudengenyeka kwenyika hakungokanganisa nzvimbo yavo yepedyo, asi mhedzisiro yavo inogona kunzwika kure. zviuru zvemakiromita kure. Uku kuwirirana kwakadzidzwa uye kwakanyorwa mumishumo yakasiyana-siyana.
Imwe ongororo inoratidza kuti elastic properties yePasi rose inogona kuchinjwa mukati me radius inosvika Makiromita 6000 yemhosva huru. Izvi zvinoreva kuti masaisai ekudengenyeka kwenyika anofamba nemuzvikamu zvakasiyana zvePasi anogona kukanganisa kusimba uye kusagadzikana mune dzimwe nzvimbo, zvichivatungamira kune ramangwana rekudengenyeka. Kuti uwane rumwe ruzivo nezvenyaya iyi, ndinokurudzira kuti uverenge nezve nzvimbo dziri panjodzi huru yekudengenyeka kwenyika muSpain.
Seismic chiitiko maitiro
Chiitiko cheSeismic paPasi chinogona kuongororwa kuti uone mapatani uye mafambiro. Semuenzaniso, nzvimbo dzinoitika kudengenyeka kwenyika dzinowanzove dziri munzvimbo dze kusangana ye tectonic plates, sezvazviri mu Pacific Ring yeMoto.
Zvakakosha kucherechedza nguva zhinji yekudengenyeka kwepasi munzvimbo idzi kuti unzwisise zviri nani kutenderera kwechiitiko chekudengenyeka kwenyika. Mienzaniso yekufanotaura kweSeismological inoramba ichishanduka, uye nzira dzakagadzirwa kuedza kufanotaura kudengenyeka kwenyika kweramangwana zvichienderana nezvakaitika kare uye geological data. Kuti udzidze zvakawanda nezve kufanotaura kwekudengenyeka kwenyika, unogona kuverenga chinyorwa pa kufanotaura kwekudengenyeka kwenyika.
Pakupedzisira, masangano akadai se National Geographic Institute and the National Seismological Center Vanogara vachitarisa chiitiko chekudengenyeka kwenyika uye vanopa ruzivo rwakakosha rwekudzivirira uye kugadzirira kudengenyeka kwenyika kunobvira.
Kukanganisa kwekudengenyeka kwenyika munzanga
ari kudengenyeka kwenyika zvinogona kukonzera kuparara kukuru kune zvivakwa uye hupenyu hwevanhu hwezuva nezuva. Kukanganisa kwekudengenyeka kwenyika kunoyerwa kwete chete maererano nekukuvadzwa kwemuviri, asiwo mumhedzisiro yaro yepfungwa kunharaunda dzakakanganiswa.
Zvakakosha kufunga nezvezvinhu zvakadai se:
- Iko kumhanya kwekudavirwa kwemasevhisi enjodzi.
- Kugadzirira huwandu hwevanhu kuburikidza nezvirongwa zvedzidzo uye madrills.
- Hunhu hwezvivakwa uye zvivakwa munzvimbo dzakasiyana siyana.
- Zvirongwa zvekubuda uye nzvimbo dzekugara dzakachengeteka dzevanhu.
Ongororo yekudengenyeka kwepasi kwakaratidza kuti rudzi rwevhu uye mamiriro chaiwo enzvimbo anogona kuwedzera kuparadza kwekudengenyeka kwenyika. Maguta akavakirwa pamusoro pevhu anogona kukuvadzwa zvakanyanya kana achienzaniswa neakavakirwa padombo rakasimba. Pamusoro pezvo, mienzaniso yakati wandei yekuti kudengenyeka kunokanganisa sei nzanga dzakasiyana inogona kuwanikwa munyaya ye kudengenyeka kwenyika muEcuador.
Kudzivirirwa kwekukuvadzwa uye seismic kudzikamisa njodzi kwakakosha pakuchengetedza veruzhinji uye kunofanirwa kuve kwekutanga mumaguta nemaruwa ekusimudzira marongero.
Nhasi, kudzidza kwekudengenyeka kwenyika uye shanduko mune elastic zvivakwa zvePasi crust yave nzvimbo yakakosha yekutsvagisa. Kunzwisisa zviitiko izvi kunobatsira kwete kuponesa hupenyu chete, asiwo kuvaka nyika inogadzirisa njodzi dzinongoitika dzoga. Kuti uwane rumwe ruzivo nezve simba rekudengenyeka kwenyika, shanya ichi chinyorwa.
Mamwe ruzivo uye zviwanikwa
Kune avo vanofarira kudzidza zvakawanda nezve seismology uye kudengenyeka kwenyika, zvinotevera zviwanikwa zvinokurudzirwa:
Kunzwisisa maitiro ePasi kwakakosha pakuchengetedzwa kwevanhu uye kuronga kwemadhorobha. Kufambira mberi kweSainzi neruzivo rwemichina kunoramba kuchivandudza kugona kwedu kufanotaura nekudzikisira mhedzisiro yekudengenyeka kwenyika mune ramangwana.
