Kusvika kwemwaka wezhizha nemamiriro ayo ekunze
Nhasi, Svondo Chivabvu 31, tinopedza mwedzi uye tinopinda zvizere mumwaka wezhizha. Ndizvozvo, kunyangwe paine mazuva angangoita makumi maviri nerimwe kusvika zhizha rasvika, chokwadi ndechekuti mune dzimwe nzvimbo dzenyika thermometer inotanga kuwedzera.
Nemwaka uno kunouya njodzi yekutambudzika kupisa, asi ... Waizviziva here kuti kutonhora kwemamiriro ekunze kune njodzi pane kupisa? Chidzidzo chakaburitswa mumagazini »The Lancet» yasvika mhedziso iyi. Ramba uchiverenga kuti uzive zvakawanda.
Kudzidza pamusoro pekufa kunoenderana nekupisa kwakanyanya
Zvinoitika kuti isu tinowanzotenda kuti kwakanyanya mamiriro ekunze ndiko kunokonzera huwandu hwevakafa, kubvira izvozvi marongero ehutano anotarisa kuchengetedza hutano hwedu munguva yezhizha, sezvakatsanangurwa naDr Gasparini, vanobva kuLondon School of Hygiene uye Tropical Medicine (iri muUK).
Gasparini neboka rake vakaongorora kufa kwemamiriyoni makumi manomwe nemana pakati pe74 ne1985 munyika dze2012 dzine mamiriro ekunze akasiyana-siyana, kubva kunotonhora kusvika kune dzinopisa. Kuti uite izvi, zvakasiyana-siyana zvakaverengerwa, zvakadai se tembiricha yepakati kana the humidity, uye nekudaro kukwanisa kuverenga iyo yakakwana tembiricha (ndokuti tembiricha inofadza kune muviri wemunhu) yekufa. Rufu nekuda kwekusakwana-kwakaringana tembiricha (tembiricha yakanyanyisa) yakaverengerwawo panzvimbo imwe neimwe yakaongororwa.
Saka, vakasimbisa izvozvo kwakakomberedza 7% yevakafa vese yakakonzerwa neasina kukwana tembiricha, iyo 7% yezvose zvakakonzerwa nekutonhora kwechando. Chete 29% yevakafa vanonzi vakakonzerwa nekupisa, izvo zvakabatana nazvo kuchinja kwemamiriro ekunze.
Zvinoreva hutano hwevanhu
Iyi data inogona kubatsira wedzera chirongwa cheveruzhinji chekuchengetedza hutano, kwete chete munguva yezhizha, asiwo kunyanya munguva yechando. Izvo zvakakosha kugadzirisa zvirongwa zvehutano kuti ubatanidze matanho anochengetedza huwandu hwevanhu mukati memwedzi inotonhora, apo njodzi yekufa yakakosha. Izvi zvinonyanya kukosha tichifunga kuti in nzvimbo dzinotonhora zvikuru muSpain tembiricha inoderera zvakanyanya.
Izvozvo zvakati, shandisa sunscreen mukati memwedzi inopisa, uye… usakanganwa ku kukudzivirira kubva kunotonhora. Zvakakosha kusimudzira mishandirapamwe yekuzivisa nezve kutonhora kwakanyanya pahutano, kunyanya pakati pevanhu vari munjodzi.
Kuchinja kwemamiriro ekunze uye zvazvinoita pakupisa uye masaisai anotonhora
Ongororo yakaitwa neBarcelona Institute for Global Health (ISGlobal) yakaongorora kufa kune chekuita nezvirwere zvekufema muvanhu vekuSpain vanosvika miriyoni imwe nemazana matatu pakati pa1,3 na1980. Ongororo iyi yakaratidza kuti Kupisa kunouraya kupfuura kutonhora kune vanhu vane zvirwere zvekufema.
Tsvagiridzo inoratidza kuti mwaka wekupisa-zvinokonzeresa kufa kubva kuzvirwere zvekufema zvachinja kubva pakutonhora zvakanyanya kuenda kumwedzi inodziya yegore. Izvi zvinoreva kuti kuchinja kwehuwandu kune tembiricha yakaderera kwakonzera kudzikira kwekufa kwechando, kunyange zvazvo izvi zvisingarevi kuti kutonhora hakuna ngozi shoma.
Nokuda kwechikonzero ichi, hukama huripo kushanduka kwemamiriro ekunze uye zvazvinoita kwakakosha pakugadzirisa hutano hweveruzhinji mumwaka miviri iyi.
Migumisiro yekutonhora kwakanyanya pane hutano
Kunyange zvazvo tembiricha yakanyanyisa iri chikonzero chekufunganya, maitiro aanoita hutano akasiyana. Semuenzaniso, kutonhora kwakanyanya kunokonzera matambudziko akawanda ehutano, kusanganisira:
- Hypothermia: idambudziko rine njodzi rinoitika kana muviri warasikirwa nekupisa nekukurumidza kupfuura zvaunokwanisa kuuburitsa, izvo zvinogona kukonzera kukuvara kwakanyanya kana kufa.
- Kutonhora: inokanganisa nzvimbo dzakavhurika dzemuviri, dzakaita semaoko, tsoka, mhino, uye nzeve, uye zvinogona kukonzera kukuvadzwa zvachose paganda nematishu.
- Kuwedzera kwezvirwere zviripo: Vanhu vane zvirwere zvisingaperi, kunyanya zvirwere zvemwoyo uye zvekufema, vanonyanya kutarisana nekupisa kwakadzika.
- Kuwedzera kwenjodzi nekudonha: Aizi nesinou zvinowedzera njodzi yekukuvara.
Kupisa kwakanyanya uye mhedzisiro yayo pahutano
Kune rumwe rutivi, kupisa kwakanyanya kunewo zvinokanganisa hutano hwevanhu. Kupisa kwakanyanya kunogona kukonzera:
- kupisa kupisa: Chimbichimbi chekurapa chinoitika kana muviri wapisa kusvika pamazinga ane njodzi, zvichikanganisa mabasa akakosha uye zvichikonzera kukuvara kwehuropi.
- Kudzvinyirira: izvo zvinogona kutungamirira kumatambudziko akakomba, kunyanya kuva nengozi kune vakwegura nevana.
- Kuwedzera kwezvirwere zvekufema: Kusvibiswa kwemhepo kunowedzera kuwedzera munzvimbo dzinodziya, kuwedzera mamiriro ezvinhu akadai seasthma.
- Kukuvara kwakabatana nekupisa: zvakadai semakumbo uye kupera simba, izvo zvinowanzoitika panguva yekupisa kwenguva refu.
Mhinduro yepasi rose kukuchinja kwemamiriro ekunze
Vezvesainzi vanoyambira kuti kufa kunokonzerwa nekupisa kuchawedzera sezvo tembiricha yepasi rose iri kuramba ichikwira. Nyika dzakabudirira zvikuru zvingangoona kuderera kwenjodzi dzine chekuita nekutonhora, asi nyika dzine urombo dzichatarisana nekuwedzera kwekufa kunokonzerwa nekupisa, zvichiwedzera kusaenzana kwepasirese.
Sangano reWorld Health Organisation (WHO) rakaratidza kuti kushanduka kwemamiriro ekunze kuri kutove nemhedzisiro yakakura pahutano hweveruzhinji, zvichisimbisa kukosha kwemitemo inogadziriswa isingatarise muzhizha chete, asi inobatanidza kutonga kwenjodzi gore rose, sekuonekwa mukuongorora migumisiro yenguva yemberi yekuchinja kwemamiriro ekunze.
Zvinokurudzirwa kubata nekupisa kwakanyanya
Kuwedzera dziviriro kubva pamhedzisiro yekutonhora nekupisa, nzira dzinotevera dzinokurudzirwa:
- Nekutonhora:
- Pfeka zvipfeko zvakati wandei kuchengetedza kupisa kwemuviri.
- Ita shuwa kuti dzimba dzakaiswa insulated uye kudziyisa.
- Dzivisa maekisesaizi ekunze ane simba panguva yekutonhora.
- Nokuda kwekupisa:
- Gara uine hydrated nekushandisa mvura yakakwana uye electrolytes.
- Deredza mabasa ekunze panguva dzinopisa zvikuru.
- Shandisa air conditioning kana mafeni kuchengetedza nzvimbo dzichitonhorera.
Sezvatinoramba tichitarisana nematambudziko aya, zvakakosha kuti vanhu nenharaunda vagadzirire hutano hwehutano hwekupisa kwakanyanya uye kushandira pamwe kugadzira mapurogiramu anoshanda anogadzirisa zvose kutonhora nekupisa.
Iyo data uye zvidzidzo zvakaratidzwa ndezvekudanwa kwakajeka kwevagadziri vemitemo yehutano uye veruzhinji kuti vakoshese kugadzirisa nyaya idzi, nekudaro vachitsvaga kuvandudza kusimba kwehuwandu kumatambudziko anokonzerwa nekutonhora nekupisa.
