Anenge munhu wese akambonzwa kana kuona mifananidzo yeNorthern Lights. Vamwe vamwe vakaita rombo rakanaka kuvaona ivo pachavo. Asi vazhinji havazvizivi kuti akaumbwa sei uye nokuti.
An aurora borealis inotanga ine fluorescent kupenya pakatarisana. Ipapo inoderera uye arc yakavhenekerwa inomuka iyo dzimwe nguva inovhara muchimiro chedenderedzwa rakajeka kwazvo. Asi inoumbwa sei uye basa rayo rakabatana nei?
Kuumbwa kweMwenje Mwenje
Kuumbwa kwezviedza zvekuchamhembe kune hukama ne basa rezuva, maumbirwo nemaitiro emhepo yePasi. Kuti unzwisise zviri nani chiitiko ichi, zvinonakidza kuverenga nezvazvo madutu emuchadenga uye kuti izvi zvinokanganisa sei chizvarwa chezviedza zvekuchamhembe.
Mwenje yekuchamhembe inogona kucherechedzwa munzvimbo yakatenderera pamusoro pematanda ePasi. Asi vanobva kupi? Vanobva kuSuva. Iko kune kuputika kwebhambu yezvikamu zveatomic kubva kuzuva rakaumbwa mune dutu remhepo. Izvi zvimedu zvinotangira kubva ku purple kusvika kutsvuku. Mhepo yezuva inoshandura zvidimbu uye kana zvasangana nePasi remagineti zvinotsauka uye chikamu chayo chete chinoonekwa pamapango.
Maerekitironi ayo anoumba mwaranzi yezuva anoburitsa kubuda kunoshamisa kana vachinge vasvika pamamorekuru egesi anowanikwa mu magnetosphere chikamu chemuchadenga chepasi chinochengetedza Nyika kubva kumhepo yezuva, uye kukonzera kukwezva padanho reatomiki kunoguma ne luminescence. Chiedza icho chinopararira mudenga rese, zvichipa kuonekera kwechisiko.
Zvidzidzo paMwenje yeNorth
Pane zvidzidzo zvinoongorora magetsi ekuchamhembe kana mhepo yezuva inogadzirwa. Izvi zvinoitika nekuti, kunyangwe madutu ezuva achizivikanwa kuti ane inguva inofungidzirwa yemakore gumi nerimwe, hazvibviri kufanotaura kuti Mwenje yekuChamhembe ichaitika rinhi. Kune vese vanhu vanoda kuona Maodzanyemba Mwenje, izvi zvinonetsa. Kufamba kuenda kumatanda hakusi kudhura, uye kusakwanisa kuona aurora kunoodza mwoyo zvikuru. Mukuwedzera, zvinogona kubatsira kuziva zviedza zvekuchamhembe muSpain kune avo vasingagoni kufamba kure.
Kuti unzwisise kuti magetsi ekuchamhembe anoumbwa sei, zvakakosha kuti unzwisise zvinhu zviviri zvakakosha zvakabatanidzwa mukusikwa kwavo: mhepo yezuva uye magnetosphere. Mhepo yezuva (solar wind) irwizi rwezvimedu zvinochajiswa magetsi, kunyanya maerekitironi nemapurotoni, anoburitswa kubva kukorona yeZuva. Zvimedu izvi zvinoenda kumhanya kunokatyamadza, iyo inogona kusvika ku1000 km / s, uye inotakurwa nemhepo yezuva kupinda munzvimbo yepakati peplanetary.
Iyo magnetosphere, kune chikamu chayo, inoshanda senhovo inodzivirira Pasi kubva kune akawanda maparticles mumhepo yezuva. Zvisineyi, munzvimbo dzepakati penyika, simba reMagineti reNyika harina simba, zvichiita kuti zvimwe zvimedu zvipinde mumhepo. Kudyidzana uku kwakanyanya panguva yemadutu e geomagnetic, kana mhepo yezuva yakasimba uye inogona kukonzera kusagadzikana mumagnetosphere.
Kudyidzana kwezvimedu nemhepo yepanyika
Kana zvimedu zvinochajiwa kubva kumhepo yezuva zvinopinda mumhepo yePasi, zvinodyidzana nemaatomu nemamorekuru arimo, kunyanya okisijeni nenitrogen. Kudyidzana uku ndiko kunopa chiedza chekuchamhembe, kuchiburitsa mavara nemaumbirwo atinoona mudenga. Solar particles anofambisa simba kumaatomu nemamorekuru ari mumhepo, kuafadza nekuaunza kune yakakwirira simba mamiriro.
Kana maatomu nemamorekuru angosvika pakufara uku, anowanzo dzokera kumamiriro avo epasi, achiburitsa simba rekuwedzera muchimiro chechiedza. Iyi nzira yekuburitsa chiedza ndiyo inoburitsa mavara ehunhu emwenje yekuchamhembe. Kureba kwechiedza chakaburitswa kunoenderana nerudzi rweatomu kana molecule inosanganisirwa uye chiyero chesimba chasvika panguva yekudyidzana, iyo inogona kuongororwazve mukati. zvikamu zvemhepo yePasi.
Oxygen ndiyo inokonzera mavara maviri ekutanga e auroras. Green/yellow inoitika pakureba kwesimba re 557,7 nm, nepo ruvara rutsvuku uye rwepepuru ruchigadzirwa nekureba kushoma mune izvi zviitiko, 630,0 nm. Kunyanya, zvinotora anenge maminetsi maviri kuti atomu yeokisijeni inonakidza ibudise fotoni dzvuku, uye kana atomu imwe ikadhumhana neimwe panguva iyoyo, mashandiro acho anogona kuvhiringwa kana kupera. Naizvozvo, kana tichiona ma<em>aurora matsvuku, anonyanya kuwanikwa munzvimbo dzakakwirira dze<em>ionosphere, anenge makiromita 240 kureba, uko kune maatomu eokisijeni mashoma okuvhiringidzana.
Mavara uye magasi: oksijeni uye nitrogen
Mavara emwenje yekuchamhembe ndiwo mugumisiro wekudyidzana kwezvikamu zvezuva nemagasi akasiyana mumhepo yePasi. Oxygen uye nitrogen inonyanya kukonzera kusiyana kwemavara atinoona mudenga panguva ye aurora borealis. Okisijeni, kana ichifadzwa nezvikamu zvezuva, inogona kubudisa chiedza chegirini kana chitsvuku, zvichienderana nehupamhi hunoitika kupindirana. Pakudzika, kutenderedza makiromita zana, okisijeni inoburitsa chiedza chegirini, nepo pakakwirira, inosvika mazana maviri emakiromita, inoburitsa chiedza chitsvuku. Kuti uwane kunzwisisa kwakazara kwechiitiko ichi, zvinokurudzirwa kuverenga nezvazvo kutonhora usiku hwakajeka, iyo ndiyo iyo auroras idzi dzinonyanya kuoneka.
Nitrogen, nokuda kwechikamu chayo, inobatsira kune mavara ebhuruu nepepuru emagetsi ekuchamhembe. Kana solar particles zvinofadza mamorekuru enitrogen, anogona kuburitsa chiedza chebhuruu kana chepepuru, zvichiita kuti pave nemusiyano nemavara anogadzirwa neokisijeni. Kusanganiswa kwemavara aya inopa kusimuka kune inoyevedza yakawanda-mavara auroras inovhenekera denga rehusiku munzvimbo dzepolar.
Mavara ezviedza zvekuchamhembe
Kunyange zvazvo magetsi ekuchamhembe achiwanzobatanidzwa neruvara rwakajeka rwegirinhi, anogona chaizvo kuitika mumarudzi akasiyana-siyana. Green ndiyo inonyanyozivikanwa nekuda kwekunakidzwa kwemaatomu eokisijeni pamakiromita angangosvika zana kuenda kumusoro. Zvisinei, Pakukwirira kwakasiyana uye nemarudzi akasiyana-siyana emagasi, mamwe mavara angaonekwa:
- Ruvara rwegirini: inogadzirwa nekunakidzwa kweokisijeni pa100 km altitude.
- Ruvara rutsvuku: runogadzirwa neokisijeni panzvimbo yakakwirira, yakatenderedza 200 km.
- Bhuruu ruvara: inokonzerwa nekudyidzana kwe solar particles ne nitrogen.
- Ruvara rwepepuru: zvakare mhedzisiro yenitrogen excitation, iyo inowedzera kusiyana kune yakasvibira uye tsvuku mwenje.
Auroras kune mamwe mapuraneti
Auroras haisi yePasi chete. Tinotenda nekuongorora kwakaitwa neHubble Space Telescope uye maprobes emuchadenga, takwanisa kuona auroras pane mamwe mapuraneti ari muchadenga, seJupiter, Saturn, Uranus, neNeptune. Kunyangwe iyo basic mechanism yekugadzira yeauroras yakafanana pamapuraneti ese aya, pane misiyano inocherechedzwa mumabviro uye maitiro. Kuti unzwisise zviri nani kusiyana uku, munhu anogona kuongorora zvinoshamisa mamiriro ekunze.
PaSaturn, auroras akafanana neaya ari paPasi maererano nekwaakabva, sezvo iwowo anokonzerwa nekudyidzana pakati pemhepo yezuva uye magineti epasi. Zvisinei, paJupiter, maitiro acho anosiyana nekuda kwesimba replasma rinobudiswa nemwedzi Io, iyo inobatsira pakuumbwa kweauroras yakaoma uye yakaoma. Misiyano iyi inoita kuti kudzidza kweauroras kune mamwe mapuraneti kuve nzvimbo inonakidza yekutsvagisa, zvichiita kuti tinzwisise zvirinani maitiro emuviri anoitika musolar system.
Iwo auroras paUranus neNeptune zvakare ane akasiyana maficha, nekuda kwekurereka kwemagineti axes uye kuumbwa kwemhepo yadzo. Izvi zvakasiyana-siyana mumagadzirirwo uye masimba emapuraneti aya 'magnetic fields anokanganisa chimiro uye maitiro e auroras, zvichipa mukana wekuongorora kuti izvi zviitiko zvinoshanduka sei munzvimbo dzakasiyana dzemapuraneti.
Uye zvakare, auroras akaonekwa pane mamwe maSatellite eJupiter, akadai seEuropa neGanymede, zvichiratidza kuvapo kwezvakaoma magnetic process pamitumbi yomudenga iyi. Kutaura zvazviri, auroras yakaonekwa paMars nechitundumuseremusere cheMars Express panguva yekuongorora kwakaitwa muna 2004. Mars haina simba remagineti rakafanana nePasi, asi ine minda yeko, yakabatana negoko rayo, iyo inokonzera auroras papasi rino.
Ichi chiitiko chakaonekwa zvakare munguva pfupi yapfuura paZuva. Aya auroras anogadzirwa nema electrons anokurumidza kuburikidza ne sunspot pamusoro. Kune zvakare humbowo hweauroras pane dzimwe nyeredzi. Izvi zvinoratidzira kukosha kweauroras kunze kwepasi redu, sezvavanopa ruzivo rwakakosha nezvemagineti uye mamiriro ekunze ezvimwe zvinhu zviri muchadenga.
Kucherechedza Mwenje yeKumaodzanyemba
Kupupurira Maodzanyemba Mwenje chiitiko chisingakanganwike, kunyangwe zvinoda kuronga uye kushivirira. Kuti uvandudze mikana yekuvaona, zvakakosha kusarudza iwo nguva yakanaka uye nzvimbo. Pakati pepakati paNyamavhuvhu naKubvumbi, husiku hwakareba uye hwakasviba munzvimbo dzepolar, zvichiwedzera mikana yekuona chiitiko ichi. Kune avo vanofarira musoro wenyaya, zvinobatsira kuongorora Ruzivo nezve Kiruna, guta reNorth Lights.
Matunhu akanakisa ekuona Northern Mwenje anosanganisira Norway, Iceland, Finland, Sweden, Canada, neAlaska, uko denga rakajeka uye mamiriro ekunze anofarira chitarisiko. Zvinokurudzirwa kutsvaga nzvimbo dziri kure nemaguta kudzivisa kusvibiswa kwechiedza uye kunakidzwa nekuona zviri nani. Kana uchida kudzidza zvakawanda, bvunza Iyo inoshamisa yeNorth Lights dutu muCanada.
Mukuwedzera, zvakakosha kugadzirira kutonhora uye kupfeka zvipfeko zvakakodzera kune tembiricha yakaderera. Kushivirira kunobata basa rinokosha, sezvo auroras inogona kuonekwa uye kupera nokukurumidza. Kugara uchiziva nezve geomagnetic chiitiko chekufanotaura uye kuva neyakakodzera kamera kubatsira kubata ichi chiitiko mukubwinya kwayo kwese.
Nekudaro, shanduko yemamiriro ekunze yatangawo kukanganisa kuoneka kweauroras. Kukwira kwetembiricha uye kunyunguduka kwechando chepolar kunogona kukanganisa kuwanda uye kuumbwa kwemhepo, zvichigona kushandura maonerwo anoita auroras kubva pamusoro pePasi. Uyezve, kuwedzera kusvibiswa kwechiedza munzvimbo dzemaguta kunoita kuti zviome kuona chiitiko ichi chechisikigo, zvichiita kuti zvive zvakakosha kuenda kunzvimbo dziri kure kuti unakirwe zvizere nechiitiko.
Zviedza zveMaodzanyemba chiyeuchidzo chehukuru nekuoma kunzwisisa kwechadenga chedu. Sezvo isu tinofambira mberi mukunzwisisa kwedu kwezviitiko izvi, huwandu hwemikana hunovhurwa kuti uongorore kunaka kwavo kunonakidza uye maitiro emuviri ari shure kwavo.
