Chemistry isayenzi inobata nekudzidza kwekuumbwa, chimiro, zvivakwa uye shanduko yenyaya. Ichi chirango chakaita mipiro yakawanda yakakosha munzvimbo dzakasiyana dzehupenyu hwezuva nezuva uye mukuvandudzwa kwemamwe sainzi. Naizvozvo, zvakakosha kuziva hunhu mipiro mikuru yemakemikari muvanhu nemunzanga.
Muchikamu chino tichakuudza pamusoro pemipiro mikuru yemakemikari, maitiro ayo, mavambo uye zvimwe zvakawanda.
Mipiro mikuru yemakemikari
Aya ndiwo mamwe emipiro makuru emakemikari:
- Kuvandudza Zvinhu: Chemistry yakagonesa kugadzirwa kwezvakasiyana zvinhu zvakakosha kuhupenyu hwazvino. Zvishandiso izvi zvinosanganisira mapolymer, simbi, ceramics, girazi, uye composite zvinhu, pakati pezvimwe. Zvinhu izvi zvinoshandiswa pakuvaka zvivakwa, mota, midziyo yemagetsi, mishonga yekurapa, pakati pezvimwe. Pamusoro pezvo, kudzidza kwemakemikari kwakabatsirawo mukuvandudza nzira itsva uye matekiniki akadai seaya anoshandiswa ne Tsvakurudzo yaRutherford.
- Kugadzirwa kwemagetsi: Chemistry yakabatsira mukugadzirwa kwemasimba akasiyana siyana, kusanganisira simba renyukireya, fossil fuels, solar energy, uye simba remhepo. Uye zvakare, chemistry yakagonesa optimization yekugadzirwa kwesimba uye maitiro ekuchengetedza kuburikidza nekufambira mberi senge izvo zvakadzidzwa mukati kushandurwa kwemagasi egreenhouse.
- Kuvandudzwa kwezvinodhaka: Chemistry yanga iri mutambi mukuru mukuvandudza zvinodhaka. Kubatanidzwa uye kucheneswa kwemakemikari emakemikari, kudzidza kwekuita kwavo kwebhayoloji, uye kudyidzana kwavo nemuviri wemunhu ndemamwe maitiro anoitwa mukutsvagisa nekuvandudzwa kwemishonga mitsva. Muenzaniso wakajeka ndezvidzidzo pa kuongorora dzimwe nzira dzechisikigo mumishonga.
- Kuvandudza kunaka kwemvura: Chemistry yanga yakakosha mukuvandudza kunaka kwemvura. Kuchenesa mvura kuti ishandiswe nevanhu uye kubvisa zvinosvibisa maitiro anoenderana nemakemikari. Uye zvakare, chemistry yakagonesa kuzivikanwa uye chiyero chezvinosvibisa mumvura uye mamwe ezvemamiriro ekunze, izvo zvakakosha mu kutarisa kwehutano hwemvura.
- Kugadzirwa kwechikafu kwakavandudzwa: Chemistry yanga yakakosha mukuvandudza kugadzirwa kwechikafu. Kusanganiswa kwemafetereza, kugadzirwa kwemishonga yezvipembenene, kuvandudzwa kwemaitiro ekuchengetedza chikafu, uye kuzivikanwa nekubviswa kwezvinosvibisa muchikafu ndemamwe maitiro anoenderana nemakemikari. Zvinonakidzawo kuti mhedzisiro yacho inodzidzwa sei kupindirana kwemhepo mune zvekurima.
Chemistry yakabatsira mukuvandudza zvinhu zvakawanda zvehupenyu hwanhasi. Mipiro yavo yakaita kuti kugadzirwa kwezvinhu zvitsva, zvitubu zvesimba, mishonga, kuvandudzwa kwemvura uye kugadzira chikafu, pakati pezvimwe. Chemistry isayenzi yakakosha kuti tinzwisise nekuvandudza nyika yatinogara.
Kutanga
Chemistry yakatanga kare, apo vanhu vakatanga kuedza zvinhu zvakasikwa uye kutsvaga nzira dzekuzvishandisa pane zvavanoda. Zvinyorwa zvekutanga zvekuedza kwemakemikari Dzinotangira kuMesopotamia yekare neEgipita, anenge makore 4.000 XNUMX apfuura.
Vealchemists veMiddle Ages uye Renaissance, avo vakazvipira ivo pachavo kutsvaga dombo remuzivi uye kuchinjisa simbi, vaivewo chikamu chakakosha chenhoroondo yekemisitiri. Kunyange zvazvo nzira dzake nezvinangwa zvakanga zvisiri zvesayenzi mupfungwa yemazuva ano, kuedza kwake nekucherechedza kwake zvakaisa hwaro hwekumwe kufambira mberi kwekemisitiri.
Mukati meChiedza, muzana ramakore rechi XNUMX nerechi XNUMX, kwakanga kune fambiro mberi huru mukunzwisisa kwesayenzi kwekemisitiri. Basa remasayendisiti akadai saRobert Boyle, Antoine Lavoisier, Joseph Priestley, nevamwe rakaisa hwaro hwekemesitiri yemazuva ano. Somuenzaniso, Boyle. akaita ongororo nemagasi uye akatanga mutemo weBoyle-Mariotte, ukuwo Lavoisier akawana mutemo wekuchengetedza huwandu uye akamisa mazita emakemikari emazuva ano.
Muzana ramakore rechi XNUMX, chemistry yakava nebudiriro huru nekuda kwekuonekwa kwehunyanzvi hwekutsvagisa uye maturusi, senge spectroscope uye maikorosikopu. Chemist vakakwanisa kuferefeta chimiro chemolecular yezvinhu uye kumisa zvivakwa uye hukama pakati pazvo.
Nhasi, chemistry inyanzvi yakasiyana-siyana yesayenzi iyo inotora minda yakawanda, kubva ku organic chemistry uye biochemistry kusvika kumakemikari ezvakatipoteredza uye zvinhu chemistry. Chemistry sainzi yakakosha inoshanda kune akawanda maficha ehupenyu hwazvino., kubva pakugadzirwa kwechikafu nemishonga kusvika pakuvandudzwa kwemhando yemvura nekuvandudzwa kwezviwanikwa zvitsva zvesimba.
Mipiro mikuru yemakemikari munharaunda uye chikafu
Chemistry isayenzi yakakosha kunharaunda uye inoita basa rakakosha mukugadzira nekuvandudza chikafu. Chemist inoshanda pakuzivikanwa uye kuumbwa kwezvikafu zvakakosha, pamwe nekuvandudza nzira dzekugadzira chikafu dzinoona kunaka kwavo uye kuchengetedzeka kwekushandisa kwevanhu.
Chikafu chemakemikari inotarisa pakudzidza kwe makemikari zvinhu zvezvikamu zvekudya, kushamwaridzana kwavo uye kuchinja panguva yekugadzira nekubika, uye kuti shanduko idzi dzinokanganisa sei kunaka kwekudya uye kuchengetedzeka. Vezvemakemikari echikafu vanoshanda mukugadzira zvekudya zvinowedzera, zvinochengetedza, uye zvinotapira, pakati pezvimwe, izvo zvinoshandiswa kuvandudza kunaka, kuumbwa, uye kutaridzika kwechikafu, pamwe nemu kushandiswa kwekutsvakurudza kwedzidzo kuti unzwisise chemistry muzvokudya.
Chemistry inoitawo basa rakakosha mukugadzirwa kwechikafu. Fetereza nemishonga inouraya zvipembenene, iyo inoshandiswa kuwedzera kurimwa kwembesa, makemikari anogadzirwa uye anoedzwa nevezvekurima chemist kuti vaone kushanda kwawo uye kuchengetedzeka. Vemakemikari vari kushandawo mukuvandudza matekiniki e kuchengetwa kwezvokudya, zvakadai sefiriji nechando, kuwedzera hupenyu hwesherufu yezvokudya uye kuderedza marara ezvokudya.
Pamusoro pezvo, chemistry yakakosha mukunzwisisa mhedzisiro yezvinosvibisa muchikafu uye munzvimbo. Makemikari anoshanda kuona uye kuyera zvinosvibisa, zvakaita semishonga yezvipembenene nesimbi inorema, muchikafu uye munzvimbo. Chemistry inoshandiswawo mukutsvaga kwechikafu chetoxicology, iyo inoongorora mhedzisiro yechikafu uye zvikamu zvayo pahutano.
MaChemist anoshanda mukucherekedza uye kuumbwa kwezvikafu zvakakosha, kuvandudza nzira dzekugadzira chikafu, kugadzirwa kwezvekuwedzera chikafu uye mishonga yekuuraya zvipembenene, kuvandudzwa kwemaitiro ekuchengetedza chikafu, uye kuzivikanwa uye kuwanda kwezvinosvibisa muchikafu uye munharaunda. The chikafu chemakemikari uye chikafu chetoxicology research inzvimbo dzakakosha dzekutsvaga mumakemikari ezvekudya.
Zvemamiriro ekunze
Chemistry zvakare ine simba rakakura pane zvakatipoteredza. Kugadzirwa, kushandiswa uye kuraswa kwemakemikari kunogona kuva nemhedzisiro yakaipa pamhepo, mvura uye ivhu, pamwe chete nehutano hwevanhu nemhuka dzesango.
Kugadzirwa kwemakemikari kunogona kukonzera kubuda kwemagasi egreenhouse nezvimwe zvinosvibisa mumhepo, izvo zvinogona kukonzera shanduko yemamiriro ekunze uye kusvibiswa kwemhepo. Makemikari anogona zvakare kusvibisa mvura, kana kuburikidza nezvinoyerera zvakananga mumitumbi yemvura kana nekupinda muvhu. Izvi zvinosvibisa zvinogona kukanganisa kunaka kwemvura uye hupenyu hwemvura, uye mune dzimwe nguva, zvinogona kukanganisa hutano hwevanhu.
Kuraswa kwemakemikari kunogonawo kuva nemigumisiro yakaipa pane zvakatipoteredza. Makemikari akaraswa zvisina kufanira anogona kupinda muvhu nemvura, zvichikonzera kusvibiswa uye kukuvadza hutano hwevanhu nemhuka dzesango. Makemikari anogonawo kuramba ari mumhoteredzo kwenguva yakareba uye achiungana mucheni yechikafu, izvo zvinogona kukanganisa mhuka nevanhu vanodya zvipenyu izvi.
Zvisinei, Chemistry inogonawo kuita basa rakanaka mukuchengetedza nharaunda. Makemikari anogona kushanda mukugadzira zvigadzirwa uye matekinoroji akachengeteka uye akasimba, akadai seasina muchetura uye biodegradable yekuchenesa zvigadzirwa, hunyanzvi hwesimba remagetsi, uye mamwe maitiro anoshanda ekuchenesa mvura yetsvina. Vemakemikari vanogona zvakare kuongorora nzira yekudzikisa kushandiswa kwemakemikari anokuvadza uye maitiro ekuvandudza kuraswa kwemakemikari uye kudzokorodza.
